berlijn-bezienswaardigheden-berlijnse-muurberlijn-bezienswaardigheden-holocaust-monumentberlijn-bezienswaardigheden-spreeberlijn-bezienswaardigheden-dom-museuminselberlijn-kerstberlijn-reichstag-kerst

Potsdamer Platz

Ooit was het een van de belangrijkste verkeersknooppunten in Berlijn. Later werd alle bebouwing er gesloopt. Na de val van de muur was het de grootste bouwput. En nu staat er prachtige, moderne architectuur. Een plein met een bewogen geschiedenis, dat je tijdens je bezoek aan Berlijn zeker niet mag missen!

In 1922 had Berlijn een Europese primeur: op de Potsdamer Platz werd het allereerste verkeerslicht geplaatst. Het zegt veel over het toen drukste plein ter wereld. Het verkeerslicht staat er weer, dat wil zeggen: een replica ervan. En ook de rest van het waarschijnlijk bekendste plein van Berlijn is weer opgebouwd.

Verkeer
Potsdamer Platz was een belangrijk verkeersknooppunt: alle wegen uit het westen en zuidwesten kwamen er op uit en de toenmalige belangrijke Rijksweg 1 tussen Oost-Pruisen en het Rijnland liep over het plein. In 1838 werd net buiten de oude stadsmuren van Berlijn, bij de Potsdamer Tor, een station gebouwd voor de eerste spoorlijn in Pruisen, van Berlijn naar Potsdam. In 1902 was het het meest westelijke punt van de eerste Berlijnse metrolijn. Het verkeerslicht werd op 2 oktober 1937 gedemonteerd ten behoeve van de bouw van de ondergrondse S-Bahn. 

Niet veel later kwamen er hotels en restaurants. Namen als Grand-Hotel Bellevue, het Palast Hotel, de Fürstenhof, Pschorr-Bräu en de ontmoetingsplaats voor schrijvers en kunstenaars, Café Josty (een café in het Sony Center draagt nu dezelfde naam), spreken nog steeds tot de verbeelding. Het plein ontwikkelde zich al snel als hét uitgaansgebied en "the place to be". Waar overdag werknemers, zakenlieden, secretaresses en toeristen slenterden bepaalden 's-nachts vertierzoekers, variété-bezoekers en prostituees het straatbeeld.

Potsdamer Platz

Tussen de Tweede Wereldoorlog en de muur
Was Potsdamer Platz ooit een van de drukste pleinen ter wereld, door de geallieerde bombardementen lag na de oorlog de helft van het plein in puin. Zwaar beschadigde gebouwen werden met de grond gelijk gemaakt en het gebied werd gebruikt als opslagplaats voor her te gebruiken materialen. Al snel ontwikkelde het 'drielandenpunt' tussen de Sovjet, Britse en Amerikaanse sector zich tot een bloeiende zwarte markt. De niet al te zwaar beschadigde gebouwen werden in afwachting van de wederopbouw provisorisch opgelapt en weer in gebruik genomen.

Zo nam in het toenmalige huis van plezier Haus Vaterland een restaurant zijn intrek en vestigde zich in de onderste verdiepingen van het tien verdiepingen tellende Columbushaus het eerste HO-warenhuis.
Bij de volksopstand van 17 juni 1953 brandden verschillende gebouwen af en begon de teloorgang van het plein, waar steeds meer gebouwen leeg kwamen te staan en dat voor investeerders oninteressant was geworden.

Potsdamer PlatzDe muur
De situatie verergerde alleen maar toen in 1961 de Berlijnse Muur dwars over het plein werd aangelegd. Tot het midden van de jaren 1970 werden bijna alle nog overeind staande gebouwen gesloopt. Aan de Oostduitse kant werd om veiligheidsredenen alle nog bestaande bebouwing - inclusief die in de Ebert- en Stresemannstraße - met de grond gelijk gemaakt, wat resulteerde in een grote kale vlakte met de breedste 'Todesstreifen' (het niet te betreden gebied tussen de 'binnen'- en de 'buiten'muur) van heel Berlijn. Tot de val van de muur in 1989 lijdde Potsdamer Platz een marginaal bestaan als stedelijke woestenij.

Wederopbouw na die Wende
Na de val van de muur op 9 november 1989 veranderde het gebied in een paar dagen drastisch. Een stuk van de muur werd neergehaald en een oude straat werd blootgelegd en geasfalteerd. Ook werd een provisorische grenspost ingericht. Al snel stonden op Potsdamer Platz weer de eerste files. Op het terrein werd er een hijskraan geplaatst waar je kon bungeejumpen en 21 augustus 1990 trad Pink Floyd op het voormalige niemandsland tussen Potsdamer Platz en Pariser Platz met The Wall op voor een publiek van 450.000 mensen, het grootste concert in de geschiedenis van de rockmuziek. Voor het terrein werd ondertussen naar een invulling gekeken. 

Al spoedig barstte een discussie los tussen stedebouwkundig directeur Hans Stimmann en de beleggers in het gebied. De inzet van Stimmann was tot een wat hij noemde 'kritische reconstructie' van het gebied te komen, gebaseerd op de vooroorlogse blokkenstructuur en uniforme dakhoogte van 35 meter. Deze 'Europese Stad' zou in de stijl van de postmoderne architectuur moeten worden gebouwd. 

De beleggers, die niets zagen in de relatief kleine blokken, dwongen onder aanvoering van de internationale sterarchitect Richard Rogers met 'de (hoogbouw) City voor de 21e eeuw' echter een alternatief met moderne architectuur af. De Nederlandse architect Rem Koolhaas, lid van de jury die uit de ingezonden ontwerpen een keus moest maken, noemde het voorstel van de beleggers een "dilettant beeld van de stad" en diende boos zijn ontslag als jurylid in.

Nog steeds zijn de meningen over de invulling van Potsdamer Platz verdeeld. Tegenstanders vinden dat Berlijn een unieke kans voorbij heeft laten gaan en zich willens en wetens heeft uitgeleverd aan het grootkapitaal, voorstanders wijzen er op dat het bijna failliete Berlijn de ontwikkeling van Potsdamer Platz nooit had kunnen betalen en de stad van geluk mag spreken dat beleggers, uiteraard op hun voorwaarden, bereid waren de portemonnee te trekken.

Berlijn_potsdamer-platz

Potsdamer Platz nu
Jarenlang was Potsdamer Platz de grootste binnenstedelijke bouwput van Europa en beheersten bouwkranen het beeld. Nu de stofwolken - letterlijk - zijn opgetrokken staan op het plein diverse interessante en indrukwekkende bouwwerken:

Sony Center
Met een kaveloppervlak van 27.000 m2 en een vloeroppervlak van 132.500 m2 is het Sony Center van de Amerikaanse architect Helmut Jahn het grootste complex op de Potsdamer Platz. Het werd in vier jaar tijd gebouwd en kostte een slordige 600 miljoen euro. 

Het complex bestaat uit zeven verschillende gebouwen: het Europese hoofdkantoor van Sony Corporation, het Forum, Filmhaus, Esplanade Residence, een bedrijfstoren aan de Bellevuestraße, een bedrijfstoren aan de Philharmonie en BahnTower, het hoofdkantoor van de Duitse spoorwegen (Deutsche Bahn) dat met 103 meter en 26 verdiepingen het op een na hoogste gebouw van Potsdamer Platz is. 

Berlijn_Potsdamer_Platz__Berlijn_86.jpg

Het is zeker de moeite waard even binnen te lopen. Het door staal en glas gedomineerde Forum is openbare ruimte en daarom niet afgesloten van de omliggende straten. Vooral het dak is bijzonder: het waaiervormige tentdak is gemaakt van zeildoek en met ankers aan een staalring bevestigd, die op zijn beurt aan de omliggende gebouwen vastgemaakt is. Het moet de heilige berg van Japan, Fuji, symboliseren. Het dak wordt 's-avonds verlicht en eigenlijk zou je alleen al daarvoor een keer als het donker is naar het gebouw moeten gaan. 

In het Sony Center zijn ook het Museum voor Film en de Imax 3D bioscoop, met het grootste scherm van Duitsland, gevestigd. In Cinestar, de andere bioscoop in het Sony Center, vinden veel Europese premières van speelfilms plaats. 

Het idee achter het Sony Center is dat het een combinatie van werken, wonen en ontspanning moet bieden. Neerstrijken op een terrasje in het Forum is echter een nogal prijzige aangelegenheid en voor een éénkamerappartement van 100 m2 moet je niet opkijken van prijzen tussen de 650.000 en een miljoen euro. We weten niet of de salarissen daarmee in lijn zijn...

Legoland
In het Sony Center is ook het 3500 m2 grote Legoland Discovery Centre Berlin gevestigd. Een meer dan levensgrote van legoblokjes gebouwde giraffe bij de ingang van het Sony Centre aan de Potsdamer Straße kondigt het al aan. Zeker met kinderen is dit erg leuk om naartoe te gaan. Een ideaal uitje voor een natte ochtend of middag.

Potsdamer Platz

Atrium Tower, Kollhoff-Tower en uitzichtpunt
Kijk je vanaf de Leipziger Straße richting Potsdamer Platz dan zie je links (met de scherpe punt) de 106 meter hoge Atrium Tower en rechts daarvan de 101 meter hoge Kollhoff-Tower, genoemd naar zijn ontwerper, de architect Hans Kollhoff. Beide torens huisvesten voornamelijk kantoren en vormen met de BahnTower van het Sony Center een markant trio. 

Op de hoogste verdieping van de Kollhoff-Tower vind je een uitzichtpunt. De snelste personenlift van Europa brengt je met een gangetje van 8,65 meter per seconde in 20 seconden naar honderd meter hoogte, van waar je een prachtig uitzicht hebt. Het Panoramapunkt Potzdamer Platz is dagelijks van 10.00 tot 20.00 uur geopend. De toegangsprijs is € 7,50 (kinderen tot 6 jaar gratis).

Potsdamer Platz

Beisheim-Center
Dit gebouwencomplex ligt op de zogenaamde Lenné-Dreieck. Dit driehoekig stukje land tussen de Ebertstraße, de Lennéstraße en de Bellevuestraße behoorde tot Oost-Berlijn, maar was het enige stukje dat van Oost-Berlijn was afgesloten, omdat de muur - via de Eberstraße - de kortse route van de Potsdamer Platz naar de Brandenburger Tor volgde. 

Het Beisheim-Center omvat onder andere het Ritz-Carlton Hotel Berlin en het Berlin Marriott International Hotel. Verder omvat het complex twee kantoorgebouwen en twee appartementencomplexen, de Tower Apartments op de bovenste verdiepingen van het Ritz-Carlton Hotel en de Parkside Apartments gelegen direct aan de Großer Tiergarten. Voor het eerst in Duitsland wordt hier het concept "wonen met vijf sterren hotelservice" toegepast: bewoners van de appartementen kunnen gebruik maken van de service en voorzieningen van het Ritz-Carlton Hotel.
De in totaal vijf gebouwen die samen het Beisheim-Center vormen zijn ontworpen door vier architecten.

Potsdamer Arkaden
Natuurlijk kun je op de Potsdamer Platz ook winkelen. De Potsdamer Platz Arkaden bieden onder een glazen dak, op drie verdiepingen en over een lengte van 180 meter in 40.000 m2 voor de liefhebber 133 winkels, restaurants, café's en bars.

Station
Onder het plein ligt het station Potsdamer Platz dat door middel van de Tiergartentunnel op het spoornet is aangesloten. Sinds 2006 stoppen er regionale treinen; daarvoor was het alleen een S-Bahnstation. 

Potsdamer Platz Station

De Muur
Dwars over Potsdamer Platz liep de muur. Het verloop daarvan is op de grond aangegeven. Ook is een aantal originele elementen van de muur teruggeplaatst en voorzien van afbeeldingen hoe het er voor 1989 uitzag. Als herinnering aan vervlogen tijden misschien aardig, maar het geeft toch weinig indruk hoe Potsdamer Platz er in die tijd echt uitzag. De stukken muur worden nu vooral gebruikt voor toeristen om een snel kiekje of een selfie te maken.
TIP: Op de Leipziger Platz, drie minuten lopen van de Potsdamer Platz, staat ook een aantal originele muurelementen, die nog niet door toeristen zijn ontdekt.

Verkeerslicht
In 1997 werd op Potsdamer Platz een replica van het eerste verkeerslicht op het Europees continent onthuld. Daimler-Benz en Siemens hadden de vijfhoekige 'verkeerstoren', die van 1922 tot 1937 op het plein stond, laten nabouwen. Siemens was ook de ontwerper en bouwer van de verkeerstoren die oorspronkelijk op Potsdamer Platz heeft gestaan. De replica zal geen dienst meer doen als verkeerslicht, al was het maar omdat de lampen horizontaal en niet verticaal, zoals tegenwoordig, zijn geplaatst.

S- en U-Bhf: Potsdamer Platz 

(foto's: Albert van den Boomen) 

Locatie

Reageer op dit artikel
Mail de redactie
Share dit artikel op Facebook!
Tweet dit artikel op Twitter!
Deel dit artikel!


Timelapse Berlijn

One day in Berlin - mooie timelapse van een dag in Berlijn